Kumru Ailesi

Kumrular

Canlıları sınıflandıran ‘taksonomi’ bilimine göre yaklaşık 300 kadar üyesi bulunan Columbidae (güvercingiller) familyası, güvercin ve kumrulardan oluşmaktadır. Bu ailenin daha küçük ve soluk renkli bireyleri genel olarak kumru olarak adlandırılırlar. Kumru ailesinden Türkiye’de doğada yaşayan dört tür aşağıda sıralanmıştır. 

Ülkemizde doğada yasayan kumru türleri

1)      Kolyeli kumru (Streptopelia decaocto)

2)      Küçük kumru (Streptopelia senegalensis)

3)      Üveyik (Streptopelia turtur)

4)      Doğu üveyiği (Streptopelia orientalis)

Kolyeli Kumru Dişi

Kolyeli Kumru (Collared dove)

Asya ve Balkanlarda yaygın bir türdür. Ülkemizde daha çok ‘kumru’ adı ile de bilinen bu kuş, güvercinden biraz küçüktür. Boyu 32 cm kadardır. Genel olarak üzerinde kül rengi ya da bej renkler hakimdir. Boynunun gerisinde boynu yarım çevreleyecek şekilde siyah bir çizgi bulunmaktadır. Bu nedenle kolyeli kumru olarak adlandırılmıştır. Kanat telekleri koyu gri, kuyruk telekleri ise sırtının rengindedir. Gaga gri, ayaklar ise kırmızıdır. Gözler beyaz ya da açık gridir. Kumru türlerini uçarken birbirinden ayırabilmek için kuyruk desenlerine dikkat edilmelidir.

İnsana yakın bir kuştur. Şehirlerde ve diğer yerleşim yerlerinde insanlarla birlikte yaşamayı sever. Ağaç üstlerine, elektrik ve telefon direklerine, çatı kenarlarına yuva yapar. Yaptığı yuvalar oldukça özensizdir. Dişi kuş yuvaya iki yumurta bırakır. Kuluçka süresi 15 gün kadardır. Yılda üç defa kuluçkaya yatar. Yavrular 17 günlük olduklarında yem yiyebilecek ve uçabilecek hale gelirler. Yaklaşık 27 yıl yaşarlar. Bir yaşından itibaren eşeysel olgunluğa erişen yavrular, sezonluk olarak eş seçerler. Yurdumuzda Doğu Karadeniz sahili ile Doğu Anadolu’nun bazı yerleri haricinde her yerde rastlanır. Taneler, tohum, böcek ve üzümümsü meyvelerle beslenirler. 

Küçük Kumru Erkek

Küçük Kumru (Palm dove)

Kanarya adalarından Mısır’a kadar yaygın bir türdür. Yurdumuzda Trakya Marmara bölgelerinde yoğun olarak, ayrıca Ege ve Güneydoğu Anadolu’da bulunur. Diğer bölgelere buradan dağılmıştır. Bilimsel kaynaklarda daha çok ‘gülen kumru’ (laughing dove) adıyla bilinir. Görünüş olarak üveyiği andırmaktadır.  Boyu 26 cm olan bu kuşun kuyruğu üveyiğe benzer. Kanat örtüleri ve sırtı beneksiz kızıl kahverengi, kanat altı örtüleri gri-mavidir. Erkeklerde göğsünün üst kısmında siyah benekler bulunur. Dişilerde bu benekler yoktur. Gaga siyah, ayaklar kırmızıdır. İnsanlarla birlikte bulunmayı sever. Yuvasını pencere kenarlarına, ağaç dallarına, saçak çıkıntılarına yapar. Yaptığı yuvalar oldukça özensizdir. Dişi kuş yuvaya iki yumurta bırakır. Kuluçka süresi 14 gün kadardır. Yavrular 18 günlük olduklarında yem yiyebilecek ve uçabilecek hale gelirler. Bir yaşından itibaren eşeysel olgunluğa erişen yavrular, sezonluk olarak eş seçerler. 18 yıl kadar yaşadığı bilinmektedir.

Yetişkin Bir Üveyik

Üveyik (Turtle dove)

Avrupa, Sibirya ve Türkmenistan’a kadar geniş bir alana yayılmışlardır. Kolyeli kumrudan biraz küçük olan bu kuşun boyu 27 cm’dir. Üveyik ülkemizde bir yaz göçmenidir. Yurdumuza ilkbaharda gelir, kuluçkaya yatar ve yavrular. Daha sonra kışı geçirmek üzere Orta Afrika ve Güney Asya’ya gider. Yurdumuzun hemen her bölgesinde görülür. Ürkek bir kuştur. Kuş genel olarak kızılımsı pas rengindedir. Sırt ve kanat örtü tüyleri koyu kahverengidir. Karın ve kuyruk altı tüyleri beyazdır. Kuyruk tüyleri koyu gridir. Kuyruk tüylerin orta tüyler dışında kalanlarının uçları beyazdır. Gaga koyu gri, bacaklar kirli kırmızıdır. Göz portakal rengindedir. Sert ve hızlı uçar.

Ergen kuşlarda boyunun yanlarında enine üç tane dalgalı siyah şerit bulunur. Bu siyah şeritlerin etrafı beyazdır. Genç kuşlarda bu şeritler bulunmaz ve renk olarak daha kahverengine yakındırlar. Özellikle ötüş sesi ile tanınan bir kuştur. Ağaçlık geniş tarım alanlarında, orman kenarlarında, bağ ve bahçelerde yaşar. Yuvasını ağaç dalları arasına veya sık çalılıklara yapar. Sıcak bölgelerde yılda iki kez kuluçkaya yatar. Dişi kuş çalı çırpıdan oluşan özensiz yapılmış yuvaya iki yumurta bırakır. Kuluçka süresi 14 gündür. Yavrular 21 günlük olduklarında yem yiyebilecek ve uçabilecek hale gelirler. Sezonluk olarak eş seçen bir kuştur. Yaklaşık 12 yıl yaşamaktadır.

Doğu Üveyiği

Doğu Üveyiği (Oriental turtle dove)

“Büyük Üveyik” adı ile de bilinen bu kuş, üveyikten biraz daha iricedir. Boyu 33 cm’dir. Büyüklük olarak bir güvercini andırır. Yaşayışı, beslenmesi, üremesi aynı üveyiğe benzer. Renk olarak sırtı ve kanatları daha koyu, üzerindeki lekeler daha büyüktür. Kanatların altı koyu gri, uçma teleklerinin uçları siyahtır. Kuyruk teleklerinin uçları ise üveyikteki gibi beyaz değil gridir. Boyunda ergen kuşlarda bulunan beyaz zemin üzerindeki siyah şeritler üveyiğe oranla daha ince ve sayıca daha fazladır. Ülkemizde nadir olarak gözlenen kuşlardan birisidir. Ana vatanı Orta ve Doğu Asya olan bu kuşa yurdumuzda sadece Doğu ve Güneydoğu Anadolu’da rastlanmaktadır.

Yazan: Yavuz İşçen / Ankara

Şubat 2009

e-posta: yavuziscen@gmail.com

www.cappadociaexplorer.com

Dünyada yaygın olan bazı kumru türleri

1) Matemli kumru (Zenaida macroura)

2) Kap kumrusu (Oena capensis)

3) Benekli kumru (Streptopelia chinensis)

4) Afrika kumrusu (Streptopelia roseogrisea)

5) Kafes kumrusu (Streptopelia risoria)

Matemli Kumru

Matemli Kumru (Mourning dove)

Kuzey Amerika ve Kanada’da yaygın olarak yaşayan matemli kumrular, 32 cm uzunluğundadır. Genel olarak kahverengi renkli olan bu kuşların en dikkat çekici özellikleri kanatlarının üzerinde siyah benekler taşımasıdır. Bu nedenle ya da ötüşünün insanlara hüzünlü gelmesi sebebiyle ‘matemli kumru’ olarak adlandırıldıkları sanılmaktadır. Eşler birbirine aşırı düşkünlükleri ile dikkati çeker. Kalabalık sürüler halinde yaşayan bu kuşlar çalı çırpıdan oluşan özensiz yuvalar kurarlar. Dişi bir seferde iki yumurta yumurtlar. Bir üreme sezonunda iki ya da üç kere kuluçkaya yatarlar.

Kap Kumrusu Erkek

Kap kumrusu (Namaqua dove)

Afrika'nın güneyinde geniş bir alan ile Kızıldeniz’in doğu kenarında sınırlı bir bölgede yaşar. 22 cm büyüklüğünde olan bu kuş küçük yapısı ve uzun kuyruğu dikkati çeker. Ergin erkek kuşlarda göğüs, boğaz ve yüzün bir kısmı siyah, gaga kırmızı-sarı renklidir. Dişilerde bu renk yapılanması bulunmaz. Uçarken uzun kuyruğu ve kızıl kahve kanatları ile kolaylıkla tanınabilir. Kanatları üzerinde küçük siyah noktalı bir bölüm bulunur. Seyrek çalılık araziler ve palmiye ağaçlarında sık rastlanan bir kumru türüdür. İki yumurta yapar kuluçka süresi 16 gündür. Genellikle yalnız ve çiftler halinde görülürler. Su kaynaklarında sürü halinde toplanırlar.

Benekli Kumru Erkek

Benekli kumru (Spotted dove)

Avustralya ve Güney Asya’da sıklıkla rastlanan bu tür sonraları Amerika dahil değişik ülkelere de yayılmıştır. İnce yapılı bir kuş olan benekli kumrular 32 cm uzunluğa sahiptirler. Uzun kuyrukları ve boyunlarının üzerinde siyah-beyaz damalı bir atkı gibi duran renk lekeleri ile hemen dikkati çekerler. Ancak bu renk lekesi erkek kuşlara özgüdür dişilerde bulunmaz. Benekli kumru adlandırması bu lekeden gelmektedir. Kafası üzerinde gri-mavi tüyler bulunan benekli kumrularda gözler portakal tonludur. Özensiz olarak çalı çırpı ile hazırladıkları yuvalarına iki yumurta bırakırlar. İnsanlara karşı fazla sokulgan değildirler. Genellikle tek olarak ya da çiftler halinde görülürler. Ağırlıklı olarak tohum ve tanelerle beslenirler.

Afrika Kumrusu

Afrika kumrusu (African collared dove)

Afrika kökenli olan bu kumru türü kolyeli kumruya benzer. Ancak daha açık renkli ve küçük yapılıdır. Boyu 26 cm kadardır. Kafa biçimleri biraz farklılık gösterir. Afrika kumrusu ve kolyeli kumrunun melezlemesi ile kafes kumrusu elde edilmiştir. Bu anlamda kafes kumrusunun atası olarak kabul edilir. 20. yüzyılın başında Amerika’ya ithal olarak gitmesini takiben renk çeşitleri geliştirilmiştir. İki yumurta yapar. Kuluçka süresi 14 gündür. Dişi ve erkek ortak olarak kuluçkaya yatarlar. Yavrular 15 günde tüylenir ve iki hafta sonra uçabilecek hale gelirler.

Açık Renk Kolyeli Bir Kafes Kumrusu

Kafes kumrusu (Ringneck dove, Barbary dove)

Afrika kolyeli kumrusundan üretilmiş bir kafes kuşudur. Ülkemizde çok yaygın olmamakla birlikte kafes ortamında yetiştirilmektedir. İstanbul’da Eminönü’ndeki kuş satıcılarında görebilmek mümkündür. Yetiştirilmesi büyük oranda evcil güvercinler gibidir. Ancak evcil güvercinler gibi uçurulmazlar. Uçurulduklarında yuvalarına dönme alışkanlıkları yoktur. Beyaz dahil çeşitli renkleri bulunmaktadır. Beyaz renk olanları uzman olmayanlar tarafından çoğu zaman güvercinlerle karıştırılır. Bunda biraz da sihirbazların payı vardır çünkü sihirbazların şapkalarından güvercin diye çıkarttıkları kuşlar aslında beyaz kafes kumrularıdır. Ülkemizde bulunan kolyeli kumruya göre biraz daha küçük boyutludur. Boyu 29 cm kadardır. Ayrıca daha açık renklidir. Kanat uçları koyu değildir ve kuyruğunda grilik bulunmaz. Sesi de kolyeli kumruya göre farklılık gösterir.

Kafes Kumrusu Beyaz

Kafes kumrusu ötüşünün gülmeye benzetilmesinden dolayı yurt dışında yer yer ‘gülen kumru’ olarak adlandırılmaktadır. Ülkemizde de buradan kaynaklanan benzer bir adlandırma bulunmaktadır. Ancak ‘gülen kumru’ tanımlaması bilimsel kaynaklarda daha çok ‘küçük kumru’ için nadiren de ‘kolyeli kumru’ için kullanıldığından karışıklığa neden olmamak için kafes kumrusu adlandırmasını kullanmak kanımca daha doğrudur.

Yazan: Yavuz İşçen / Ankara

Şubat 2009

e-posta: yavuziscen@gmail.com

www.cappadociaexplorer.com

Minyatür kumru ailesi

 Minyatür kumruların da dahil olduğu Geopelia kumru ailesi 5 asıl türden oluşmaktadır. Bu türlerin ayrıca toplam 8 alt türü bulunmaktadır. Alt türleri ile birlikte Geopelia ailesinin üye sayısı 13’dür. Aşağıda bu aileyi oluşturan 5 ana tür hakkında bilgiler verilmektedir.

1) Zebra kumrusu (Geopelia striata)

2) Çizgili kumru (Geopelia maugei)

3) Uysal kumru (Geopelia placida)

4) Omuzu çizgili kumru (Geopelia humeralis)

5) Minyatür kumru (Geopelia cuneata)

Zebra Kumrusu

Zebra Kumrusu (Zebra dove)

Güneydoğu Asya kökenli bir kuş olan zebra kumrusu yaklaşık 25 cm büyüklüğündedir. Genel olarak kolyeli kumru ile aynı renklere sahiptir. Ancak önemli bazı ayrımlar hemen dikkati çekmektedir. Her şeyden önce kuşa zebra adının verilmesine neden olan vücuda yayılmış enlemesine çizgiler bütün göğüs, karın ve sırtta gözlenmektedir. Karın açık renklidir. Göz çevresi ceresi belirgin olup açık yeşil renktedir. Gözler inci renginde ve siyah beneklidir. İki yumurta yapar yavrular 17 günde yumurtadan çıkarlar.

Çizgili Kumru

Çizgili kumru (Barred dove)

Endonezya’nın yerli kuşlarından biri olan çizgili kumrular Küçük Sunda adaları ve Maluku adalarında endemik bir türdür. Haklarında fazla bilgi ve fotoğraf bulunmamaktadır. Genel olarak zebra kumrusu ve uysal kumruya benzerler ancak bunlarda göğüsteki çizgiler karına doğru yayılmış durumdadır. Daha önceden zebra kumrusunun bir alt türü olarak değerlendiriliyorlardı. Sonradan ayrı bir tür olarak tanımlandılar. Zebra kumrusundan biraz daha büyüktürler. Boyları 27 cm’dir. Göz çevresi ceresi sarı tonludur, gözler inci rengidir. Kuru ve açık arazilerde, fundalıklarda yaşarlar. 

Uysal Kumru

Uysal kumru (Peaceful dove)

Avustralya ve Yeni Gine’de yerli bir kuş olarak doğada yaşayan uysal kumrular, güneydoğu Asya kökenli ‘zebra kumrusu’ ve Endonezya’nın doğusunda yaşayan ‘çizgili kumru’ ile yakın akrabalardır. Eskiden bu üç kuş tek bir tür olarak kabul ediliyorlardı. Son yıllarda bunlar ayrı olarak kategorize edilmişlerdir. Küçük bir kuş olan uysal kumrular 20 santim uzunluğundadır. Boylarına göre uzun sayılabilecek bir kuyrukları vardır. Boyun çevresi enine şeritlerle çevrilidir. Göğüs ve karın pembe-gri renkli ve desensizdir. Kanat üzerleri ise kiremit örtüsü gibi düzgün desenli ve açık kahverengidir. Göz çevresi ceresi belirgindir ve sarı-açık yeşil tonlardadır. Gözler inci rengi ve siyah beneklidir. Genellikle çiftler halinde dolaşırlar. Bazen gruplar oluşturduğu da gözlenir. Yerde beslenme eğilimindedir. Ancak yuvalarını ağaçlar üzerine kurar. İki yumurta yapar. Kuluçka ve yavru büyütme dönemlerinde diğer kuşlara karşı fazlasıyla agresif davranışlar gösterirler.

Omuzu Çizgili Kumru

Omuzu çizgili kumru (Bar-shouldered Dove)

Avustralya’nın yerli kuşlarından biridir. Sayıları gittikçe azalan bu kuşlar ülkesinde 1974 yılından bu yana yasa ile koruma altına alınmışlardır. Orta boyutlarda bir kumru türü olan omuzu çizgili kumruların boyu 30 cm kadardır. Genel olarak uysal kumruya benzerler ancak bunlarda başın üzerinden başlayarak boyuna doğru başörtüsü gibi inen belirgin bakır rengi bir tüy yapılanması bulunmaktadır. Genellikle çiftler halinde görülürler. Yerde tohum ile beslenme eğilimindedirler. Ağaçlık bölgelerde, tarla ve nehir kenarlarında görülürler. Çalı çırpı kullanarak özensiz şekilde oluşturdukları yuvalarına iki yumurta bırakırlar.

Minyatür kumru (Diamond dove)

Avustralya kökenli minyatür kumrular Türkiye’de kafes ortamında ithal olarak bulunan kuşlardır. Ülkemizde kuş yetiştiricileri 2000’li yılların başlarında minyatür kumrularla tanıştı. Bu anlamda oldukça yeni oldukları söylenebilir. Bugün büyük şehirlerimizde kafes kuşları satan bazı dükkanlarda az da olsa minyatür kumru bulabilmek mümkündür. Kitabımızın bundan sonraki bölümlerinde minyatür kumrular hakkında detay bilgiler verilecektir.

Minyatür Kumru Mavi Akbel

Minyatür kumru (Diamond dove)

Avustralya kökenli minyatür kumrular Türkiye’de kafes ortamında ithal olarak bulunan kuşlardır. Ülkemizde kuş yetiştiricileri 2000’li yılların başlarında minyatür kumrularla tanıştı. Bu anlamda oldukça yeni oldukları söylenebilir. Bugün büyük şehirlerimizde kafes kuşları satan bazı dükkanlarda az da olsa minyatür kumru bulabilmek mümkündür. Kitabımızın bundan sonraki bölümlerinde minyatür kumrular hakkında detay bilgiler verilecektir. 

Yazan: Yavuz İşçen / Ankara

Şubat 2009

e-posta: yavuziscen@gmail.com

www.cappadociaexplorer.com